1- مدلهاي تبادل الکترونیکی داده ها

1-1- معماري تبادل داده :

         معماري تبادل داده ، چگونگي پردازش ، ذخيره و استفاده از داده هاي اشتراكي سيستم را بيان مي كند.    هم چنين معيارهاي عمليات پردازش داده كه طراحي وكنترل جريان داده در سيستم را امكانپذير مي سازد ، ارائه مي دهد. 

    انجمن سيستمهاي مديريت و اطلاعات مراقبت بهداشتي  سه نوع مدل متفاوت را معرفي كرده است : 

Federated  

Centralized   

Hybrid   

 معماري federated  ، يك روش غير متمركز است كه بر اشتراك گذاري  كنترل شده بين انبار داده هاي خودكار تاكيد دارد. مولفه هاي يك معماري فدرال با كاربرهاي متفاوت ، برنامه هاي كاربردي و ايستگاهها و سرورهاي متعدد در ارتباط است. 

   معماري متمركز يا centralized   بر كنترل كامل بر اشتراك داده از طريق انبار داده مركزي تاكيد دارد. مولفه هاي معماري متمركز بر اساس انبار داده مركزي و متقاضي آن است . . انبار داده هويت متقاضي را شناسايي نموده ، عمليات او را تاييد و براي اهداف  گزارش دهي و نظارتي ثبت مي نمايد. 

   معماري هيبريد تركيبي از دو نوع معماري است كه براي تبادل داده هاي كلينكي واقعي بكار مي رود. بعنوان مثال تراكنشهاي دارويي مي توانند از طريق مدلهاي فدرال انجام شوند ولي داده هاي آْزمايشگاه از طريق انبار داده مركزي مبادل گردند. ارائه دهندگان معماري تركيبي مي توانند در مورد اينكه داده هاي اشتراكي بيمار از طريق انبار داده كلينيكي يا از طريق peer to peer   منتقل شوند. 

   اين معماري داراي ويژگيهاي مناسبي مثل پشتيباني تصميم گيري و توانايي آناليز و پاسخ سريع به جستجوها مي باشد. 

1-2- انواع مدلهاي تبادل داده كلينيكي 

1 -2-1-مدل فدرال با انبار داده اشتراكي : 

   در اين مدل ، سيستمها از طريق اينترنت به هم مرتبط مي شوند. كاربران ، داده هاي كلينيكي را در يك انبار داده متمركز محلي براي مديريت داده هاي مربوط به شناسايي بيماران ، مديريت سيستمهاي ذخيره ، امنيت و خصوصي سازي وارد مي نمايند. 

   انبارهاي داده محلي از طريق سرويسهاي مخصوصي مثل MPI , RLS با هم مرتبط مي شوند. 

تبادل اطلاعات سلامت ایالت ایندیانا  از این مدل استفاده می کند. هدف آن کاهش هزینه و بهبود درآمد بدست آمده از افزایش کارایی و استفاده بهینه از داده هاست . 

1-2-2-مدل فدرال با شبكه نقطه به نقطه +‌ درخواست / دريافت داده بطور بلادرنگ (سريع ) 

   در اين مدل از يك شبكه نقطه به نقطه استفاده ميشود كه از طريق اينترنت به هم متصل هستند . مشتركين ، شبكه اطلاعات سلامت خود را بدون انبار داده متمركز نگهداري مي كنند.  با كمك سيستم شاخص گذاري ، افراد شركت كننده در اين شبكه ،‌مي توانند بيمار مورد نظر خود را جستجو نموده و بعداز يافتن ،‌‌آن را انتخاب نمايد. 

   به اين طريق يك پيغام اتوماتيك براي داده كلينيكي به همه سازمانهاي شركت كننده در سيستم تبادل اطلاعات ارسال مي شود. 

   این مدل بصورت پایلوت در سازمان اطلاعات بهداشت منطقه ای کلورادو اجرا شده است .

1-2-3-مدل فدرال با شبكه نقطه به نقطه + داده كلينيكي فرستاده شده از سازمان فرستنده 

   در اين مدل ،‌افراد شركت كننده از طريق شبكه اشتراكي اينترنتي بهم متصل خواهند شد. شركت كنندگان شبكه اطلاعات بهداشت خود را بدون انبار داده متمركز نگهداري خواهند كرد ، با اين وجود داده كلينكي از طريق سازمان فرستنده ارسال خواهد شد. 

   در اين سيستم ، انديسهاي بيماران و ارائه دهندگان خدمات مرتبط با آنان نگهداري مي شود. اين سازمانها كه در سيستم تبادل اطلاعات شركت مي كنند ، تمام پيامهاي داده كلينيكي  را به HIE فرستاده و بعد از آن نتيجه يا پيام كلينيكي به سازمانهاي مورد نظر فرستاده مي شود.   این مدل درSanta Cruz RHIO in California  و Quality Health Network in Colorado استفاده شده است .   

1-2-4- مدل فدرال با شبكه نقطه به نقطه  بدون اشتراك داده بطور بلادرنگ  : 

  در اين مدل مشتركين از طريق شبكه نقطه به نقطه اينترنتي بهم متصل هستند. شركت كنندگان  شبكه اطلاعات سلامت خود را از طريق انبار داده متمركز نگهداري مي كنند. 

   يك مركز ملي يا محلي براي نگهداري انديسهاي بيماران در سيستم HIE  وجود دارد. 

مشتركين انديس را جستجو نموده ،‌بيمار را پيدا كرده و تمام سازمانهاي مرتبط با بيمار را شناسايي مي نمايد. يكي از سازمانهاي مرتبط ،‌داده هاي كلينيكي را از ساير سازمانهاي مرتبط درخواست مي كند. 

MA-SHARE  در ماساشوست از این مدل استفاده می کند.

1-2-5-مدل شبکه نقطه به نقطه غیر فدرالی : 

      این روش از شبکه نقطه به نقطه استفاده می کند طوری که همه مشترکین از طریق اینترنت بهم متصل می شوند. در این حالت اغلب شبکه کوچک است بعنوان مثال یک سیستم بیمارستانی همراه با ارتباطات نقطه به نقطه . مشترکین از شبکه اطلاعات سلامت خود استفاده می کنند و هیچ انبار داده متمرکزی وجود ندارد. 

    تمام ارتباطات بطور مستقیم از مشترک به مشترک است . در این روش هیچ گونه موجودیت ملی یا محلی برای نگهداری اندیسهای بیماران برای HIE وجود ندارد و در نتیجه یک مکانیزم شناسایی محل رکوردهای بیماران مورد نیاز است . 

بعنوان نمونه در Winona Health, Winona, MI  از این روش استفاده شده است . 

  1-2-6-  انبار داده کلینیکی متمرکز یاData warehouse : 

   تمام مشترکین HIE ، دموگرافی بیماران و اطلاعات کلینیکی را به یک انبار داده اشتراکی می فرستند. مشترکین برای دریافت اطلاعات کلینیکی بیماران و سایر اطلاعات از انبار داده مرکزی استفاده می نمایند. 

    انبار داده مرکزی غالبا اطلاعات شناسه بیماران شامل نام ، تاریخ تولد ، جنس ، تلفن و نشانی آنها را نگهداری می کند.  هم چنین اطلاعات دیگر شامل نتایج آزمایشگاه ، نتایج رادیولوژی ، اطلاعات آلرژی ، درمانها ، لیست مشکلات بیماران ، سابقه درمانهای گذشته و جراحی های گذشته و اطلاعات بیمه را در بر دارد . انبار داده مرکزی دارای مکانیزمی برای  اتصال رکورد اطلاعات بیمار سیستم توزیع کننده ( مثل سیستم ارائه دهنده خدمات ) به رکورد  همان بیمار در یک سیستم توزیع کننده دیگر می باشد.

   هم چنین انبار داده امکان دسترسی مبتنی بر نقش (role base access) را فراهم میکند طوری که ابتدا هویت درخواست کننده اطلاعات شناسایی شده و سپس اطلاعات ارسال می شود. تمام درخواستها و ارسال اطلاعات ثبت میشود.

 از این مدل در موارد زیر استفاده شده است : 

 1-2-7- بانک ادعاهای(claim)  داده سلامت : 

     انبار داده مرکزی اطلاعات مرتبط با ادعا ها را نگهداری می کند. تشخیصها و داده های بدست آمده از رویه های مختلف پزشکی که در گذشته بر روی بیمار انجام گرفته در این انبار ذخیره شده تا شرایط بیمار در گذشته و درمانهای انجام شده بر وی  برای پزشکان و سایر کاربران قابل درک باشد. 

از مکانهایی که از این روش استفاده شده Utah Health Information Network (UHIN) و Healthe Mid-America  است . 

  1-2-8-بانک داده سلامت : 

       در این انبار بیماران می توانند اطلاعات کلینیکی محلی خود را وارد نموده و ارسال آن به ارائه کنندگان خدمات درمانی ویا سایر سازمانهای مشخص را تایید نمایند. این انبارها می توانند توسط شرکتهای بیمه یا انجمنهای تخصصی یا شرکتهای خصوصی مدیریت شوند.

  AHIMA’s MyPHR ,  Aetna’s Personal Health Record   نمونه های این بانک هستند.

1-2-9-تبادل داده کلینیکی بصورت همکاری : 

    این مدل در کنسرسیومهای  متشکل از چند موسسه از نظر جغرافیایی پراکنده هستند بکار می رود تا داده های کلینیکی تحقیقاتی خاص را ارائه دهد . بعنوان نمونه می توان از

 The Cooperative Prostate Cancer Tissue Resource (CPCTR)3  یاد کرد . 

1-2-10-انتخاب بهترین مدل 

   با توجه به آنکه جندین مدل وجود دارد و هرکدام مزایا و معایب مربوط به خود را داند ، سوال اینجاست که کدامیک از این آنها بهترین مدل است ؟ جواب این سوال به هدف تبادل اطلاعات سلامت (HIE) بستگی دارد . 

    برای انتخاب بهترین مدل ، تصمیم گیرندگان باید درک صحیح و شفاف از هدف اولیه خود ، ماموریت و اهداف بلند مدت خود داشته باشند . آیا می خواهند مراقبتهای بهداشتی را بهبود دهند یا هزینه مراقبت بیماران را کاهش داده یا تحقیقات کلینیکی را پشتیبانی نمایند ؟ 

   بنابراین باید هدف و مسیر دستیابی به آن مشخص شود که این شامل تعریف اهداف سطوح تجارتی ، توسعه موارد کاربرد برای مشخص کردن سناریوها برای تبادل داده های کلینیکی و توصیف انواع داده های کلینیکی که باید تبادل شوند ، می باشد. جدول زير نمونه هايي از اهداف و ماموريتهاي سيستمهاي HIE موجود و مدل تبادل داده كلينيكي انتخاب شده توسط آنها آورده شده است.

جدول شماره 1- مأموريتها و اهداف و مدلهاي تبادل داده كلينيكي انتخاب شده براي آنها