رویه های عملیاتی استاندارد (Standard Operating Procedure)
و برنامه های مراقبت بالینی
1 – اصول و مفاهیم
1-1 : مقدمه
اصطلاح رویه عملیاتی استاندارد (SOP) هنگامی که در صنایع تولیدی استفاده می شود، طرح مورد نیاز برای امور تولید یک محصول را توصیف می کند. کل روش تولید محصول را "عملیات" یا Operations می گویند که از مجموعه ای از واحدهای کار به نام "رویه ها" یا Procedures تشکیل شده است. اصطلاح "استاندارد" هم به روش یکنواختی که از کارکنان انتظار می رود به آن صورت رویه ها را انجام دهند اشاره دارد. در تولید، SOP روش های نسبتاً سفت و سخت و خشکی را توصیف می کند و محصول دارای ویژگی ها یا مشخصات خاصی است.
محصول خدمات نیز می تواند ویژگی های نسبتاً یکنواختی داشته باشد و محصولات خدماتی نامیده شود. از این بابت SOPها می توانند به همان اندازه برای توصیف عملیات تولید یک سرویس (ارائه خدمات) قابل استفاده باشند.
|
|
|
|
عملیات (Operations)
|
تمام تلاش برای تولید یک محصول یا ارائه خدمات
|
|
محصول (Product)
|
نتیجه مفید (شیء یا منفعت) یک تلاش (کار)
|
|
فرایند (Processes)
|
ابتدایی ترین واحد کار
|
|
رویه (Procedure)
|
وظایف، یک سری یا مجموعه ای از فرآیندها
|
|
استاندارد (Standard)
|
روش معمول برای انجام عملیات
|
|
رویه های عملیاتی استاندارد (SOP)
|
شرح روش پیشنهادی/تجویز شده برای کار تولید یک محصول
|
واژه نامه اصطلاحات
در حال حاضر، در سراسر جهان آگاهی روزافزونی از نیاز به تنظیم گری در خدمات مراقبت های بهداشتی، ساده و مؤثرکردن بودجه ریزی مراقبت ها در نظام سلامت و تضمین کیفیت یکنواخت مراقبت وجود دارد. این موضوع منجر به پذیرش گسترده تر استفاده از طرح های مستند استاندارد شده گردیده است. در بسیاری از موارد، ابتکارات، ناشی از تعهد به پاسخگویی است. برای مثال، سازمان‌هایی که بودجه مراقبت‌های بهداشتی را تأمین می کنند، اکنون در آنچه که در مدیریت انواع مختلف بیماری اتفاق می افتد (مثلاً با گروه های تشخیصی مرتبط یا DRG) ورود می کنند یا حداقل تأثیر گذاشته و بودجه را بر اساس ترکیب دریافت‌کنندگان تخصیص می‌دهند (Case mix) . نهادهای اعتباربخشی نیز انتظار دارند که مراکز بهداشتی و درمانی سیاست ها و رویه های مستندی داشته باشند.
|
|
|
|
یکنواختی (Uniformity)
|
روش مشابهی که بر آن اساس، خدمات برای گروه‌های بیمار تعریف شده (انواع مورد) که تحت تأثیر همان بیماری، ناخوشی یا مشکل سلامتی قرار دارند ارائه می‌شود
|
|
استاندارد سازی (Standardization)
|
استفاده از مشخصات مورد توافق برای منابع، روش شناسی و نتیجه مشتمل بر واژگان مورد استفاده برای توصیف آنها
|
|
سفارشی سازی (Customization)
|
ایجاد تغییرات جزئی از طریق حذف و اضافه، بسته به شرایط یا موقعیت های خاص
|
معنای یکنواختی و استانداردسازی
1-2 : رویه های عملیاتی استاندارد در صنایع تولیدی در مقابل صنایع خدماتی
در صنایع تولیدی، رویه عملیاتی استاندارد (SOP) طرحی را برای کار تولید یک محصول خاص (اقلام، شی ء یا کالا) بر اساس نیازهای مشتری -که به وضوح بیان شده است-توصیف می کند. این محصول دارای مشخصات به خوبی تعریف شده است و در مورد ورودی ها و فرآیندهای مورد استفاده نیز همینطور است. سیستم تولید از روش های نسبتاً سفت و سختی استفاده می کند که می تواند به راحتی در مکان های مختلف تکرار شود.
اگر محصولات خدمات با ویژگی های یکسان و نتایج تعریف شده بیان شوند، می توان آنها را محصولات خدماتی فرض کرد که می توان برای آنها یک SOP نیز طراحی کرد.
در صنایع خدماتی از جمله مراقبت های بهداشتی-درمانی، محصول خدماتی دارای مشخصاتی است که چندان دقیق تعریف نشده و اغلب نیاز است که ارائه، سفارشی و شخصی سازی شود تا متناسب با نیازهای خاص گیرنده باشد.
1-3 : شرایط لازم برای توسعه و استفاده از SOP
هنگام تدوین SOP برای استفاده توسط یک سازمان، این عوامل باید در نظر گرفته شوند:
- اهداف سازمان در ارائه خدمات،
- محیط موجود در آن،
- منابع در دسترس آن،
- نحوه سازماندهی ارائه خدمات
- SOP باید با قابلیت های سازمان مطابقت داشته باشد. در غیر این صورت، سازمان باید وضعیت خود را بهبود بخشد تا شرایط مورد نیاز را برآورده کند. این بدان معناست که هر مرکز یا سازمان باید مجموعه‌های SOP خود را ایجاد کند.
لازم است از طریق مطالعات آزمایشی یا پایلوت نشان داده شود که این طرح ها قابل اجرا و مؤثر هستند. قبل از تصویب، باید توسط مدیران مسئول اداره آن خدمات، تأیید شده و توسط نهاد اجرایی سازمان، رسماً صحه‌گذاری شود.
1-3-1: مراقبت های بهداشتی به عنوان یک خدمت
- مراقبت های بهداشتی درمانی" ارائه خدماتی با اهداف ذیل است:
- سالم نگه داشتن افراد
- پیشگیری از بیماری ها
- مراقبت از افراد در هنگام بیماری
اصطلاحی که برای ارائه خدمات استفاده می شود «مراقبت» است و این صنعت، «مراقبت سلامت» نامیده می‌شود. از این رو، کارکنان در این صنعت به عنوان "ارائه دهندگان مراقبت"، "مراقبین سلامت" یا "متخصصین مراقبت های بهداشتی" شناخته می شوند.
ارائه خدمات به افرادی که بیمار هستند، "مراقبت از بیمار" نامیده می شود. غالباً به آن "طب درمانی" نیز می‌گویند (به اشتباه، زیرا در همه موارد، درمان هدف نیست).
جنبه های اداری و تسهیل گری مراقبت از بیمار تفاوت چندانی با سایر خدمات ندارد. کاربرد SOP در تنظیمات مراقبت از بیمار بالینی به وضوح کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.
به طور کلی، در عملکرد مدرن مراقبت از بیمار، ارائه دهندگان مراقبت های بالینی از جمله پزشکان، پرستاران، سایر کادر درمان و متخصصان، از روش های توافق شده مشترکی برای ارائه مراقبت پیروی می کنند. . از آنجایی که انواع زیادی از بیماری ها وجود دارد، به همین ترتیب محصولات خدماتی متنوعی نیز وجود خواهد داشت. با این حال، این بیمار است و نه بیماری که از آن مراقبت می کنیم. مراقبت از بیمار اصول، مفاهیم و روش های خاص خود را دارد. مراقبت بالینی از بیمار باید از سایر جنبه های مراقبت های بهداشتی متمایز شود.
خدمات حفظ سلامت افراد از یک رویکرد متفاوت (پارادایم سلامت محور) پیروی می کند و مرتبط است با:
- ارتقاء سلامت
- پیشگیری از بیماری
- تشخیص زودهنگام بیماری